Dźwignie przestawne w Polskim nazewnictwie występują pod wieloma nazwami: rękojeść nastawna, uchwyt zaciskowy, rączka, dźwignia zaciskowa itp. Niezależnie jednak od terminologii oznacza ona element zaciskowy stosowany do szybkiego mocowania współpracujących części. Dźwignie przestawne są elementem, którego budowa umożliwia zachowanie zalet połączenia gwintowego przy jednoczesnej minimalizacji jego wad.

Połączenia gwintowe są najbardziej rozpowszechnionym rodzajem połączeń rozłącznych. Jednakże przy ciągle rozszerzającej się gamie zastosowań rosną również stawiane im wymagania. Zastosowanie śruby dokręcanej i odkręcanej kluczem jest rozwiązaniem czasochłonnym i uciążliwym dla operatora, szczególnie w przypadkach gdy częstotliwość tych czynności wzrasta. Rozwiązaniem dla tego typu połączeń są dźwignie przestawne. Dzięki specjalnemu mechanizmowi sprzęgłowemu pomiędzy ramieniem dźwigni a tuleją z gwintem umożliwiają one:

  • łatwe i szybkie dokręcanie/odkręcanie danego połączenia (bez użycia klucza)
  • ograniczenie zakresu obrotu dźwigni do najwygodniejszego dla operatora
  • pracę przy bardzo ograniczonym zakresie obrotu ramienia dźwigni
  • przestawienie ramienia dźwigni w najdogodniejsze położenie po zaciśnięciu połączenia gwintowego.

Budowa i zasada działania dźwigni przestawnej

Dźwignie przestawne składają się z tulei (z nagwintowanym trzpieniem lub otworem) oraz połączonego z nią sprzęgłem ramienia przestawnego. Ramię (normalnie zasprzęglone) umożliwia przeniesienie momentu obrotowego na tuleję ( dokręcanie/ odkręcanie). Wysprzęglenie ramienia dźwigni odbywa się poprzez osiowe (względem osi tulei) jego odciągnięcie.

Dźwignie przestawne - budowa - rysunek techniczny

Rysunek 1: Dźwignie przestawne – budowa

Odmiany dźwigni i ich zastosowanie

Dźwignie przestawne produkowane są w kilku grupach materiałowych:

1. Dźwignie z tworzyw sztucznych:

  • ramię dźwigni – tworzywo
  • tuleja z gwintem – tworzywo ze stalową bądź mosiężną wtopką gwintowaną
  • wkręt mocujący i sprężynka – stal

(zazębiające się elementy sprzęgła: tworzywo/tworzywo)

2. Dźwignie ze stopu cynkowego:

  • ramię dźwigni – stop cynkowy
  • tuleja z gwintem – stal
  • wkręt mocujący i sprężynka – stal

(zazębiające się elementy sprzęgła stop cynkowy/stal)

3. Dźwignie stalowe:

  • ramię dźwigni – stal
  • tuleja z gwintem – stal
  • wkręt mocujący i sprężynka – stal

(zazębiające się elementy sprzęgła stal/stal) Dodatkowo każdy z ww rodzajów dźwigni występuje w wykonaniu nierdzewnym (wszystkie stalowe elementy danej dźwigni).

Rękojeści nastawne MRX.P, GN 300, GN 212.3

Rysunek 2: od lewej: rękojeści nastawne MRX.P, GN 300 i dźwignia przestawna GN 212. 3

Wybór odpowiedniej dźwigni zależny jest od żądanych parametrów pracy (wymaganego momentu dokręcenia, agresywności środowiska pracy, temperatury pracy itp). Aby ułatwić proces doboru odpowiedniego elementu dokonaliśmy selekcji dźwigni pod względem parametrów pracy do jakich są przeznaczone: – przeznaczenia ogólnego (umiarkowany moment dokręcania, środowisko suche, umiarkowana temperatura pracy).
Oznaczenia:

– do stosowania „na zewnątrz” ze wskazaniem na przemysł spożywczy, farmaceutyczny, chemiczny itp. (wzmocniona odporność na czynniki chemiczne, umiarkowane do dużych momenty dokręcania).
Oznaczenia:

  • MRX-SST
  • ERX.SST
  • GN 300.1
  • GN 212.5

– przemysł maszynowy (średnie i duże momenty dokręcania, podwyższone temperatury, odporność na działanie olejów smarów itp).
Oznaczenia:

– sprzęt rehabilitacyjny, sportowy itp. (ergonomia, rozszerzona gama kolorystyczna).
Oznaczenia: